Definicja perspektywy dramaturgicznej

Wprowadzenie

Wiele razy zastanawiałem się, jak ludzie zachowują się w różnych sytuacjach społecznych. Zauważyłem, że często staramy się stworzyć określony obraz siebie, a nasze zachowanie jest jak gra aktorska.​ To właśnie ta obserwacja zainspirowała mnie do zgłębienia tematu perspektywy dramaturgicznej.​ W tym artykule postaram się przybliżyć Wam tę koncepcję, opartą na pracy Ervinga Goffmana, która analizuje życie społeczne przez pryzmat teatru.

Co to jest perspektywa dramaturgiczna?​

Perspektywa dramaturgiczna to koncepcja socjologiczna, która analizuje życie społeczne przez pryzmat teatru.​ Została opracowana przez Ervinga Goffmana, który porównał interakcje międzyludzkie do przedstawień teatralnych, a ludzi do aktorów odgrywających różne role.​ W tej perspektywie, nasze zachowanie jest świadomym lub nieświadomym występieniem, którego celem jest wywarcie określonego wrażenia na innych.​ Wszyscy jesteśmy aktorami na scenie życia codziennego, a nasze interakcje są niczym spektakle, w których staramy się stworzyć spójną i korzystną dla nas fasadę.​

Podstawowe założenia perspektywy dramaturgicznej

Perspektywa dramaturgiczna opiera się na kilku kluczowych założeniach.​ Po pierwsze, interakcje międzyludzkie są traktowane jako świadome lub nieświadome przedstawienia, które mają na celu wywarcie określonego wrażenia na innych. Po drugie, ludzie są aktorami, którzy odgrywają różne role społeczne, a ich zachowanie jest kształtowane przez oczekiwania innych.​ Po trzecie, w interakcjach społecznych istnieją dwie sfery⁚ scena, czyli przestrzeń publiczna, gdzie odgrywamy swoje role, i kulisy, czyli przestrzeń prywatna, gdzie możemy być sobą.​ Wreszcie, perspektywa dramaturgiczna podkreśla znaczenie fasady, czyli obrazu siebie, który prezentujemy światu.​

Erving Goffman ⎻ twórca koncepcji dramaturgicznej

Erving Goffman, kanadyjski socjolog, był pionierem w dziedzinie analizy interakcji społecznych.​ Jego praca “W teatrze życia codziennego” z 1959 roku stała się podstawą dla rozwoju perspektywy dramaturgicznej.​ Goffman obserwował, jak ludzie starają się kontrolować swoje wrażenie na innych, a jego analiza życia społecznego jako teatru stała się niezwykle wpływową koncepcją w socjologii.​ Goffman wyjaśniał, że ludzie są jak aktorzy na scenie, którzy starają się stworzyć spójną i korzystną dla nich fasadę, a ich interakcje są niczym spektakle, w których starają się wywrzeć określone wrażenie na innych.​

Główne pojęcia w perspektywie dramaturgicznej

W perspektywie dramaturgicznej kluczowe są pojęcia takie jak scena, kulisy, występ, fasada, publiczność i zespół aktorski.

Scena i kulisy

W perspektywie dramaturgicznej Goffmana, życie społeczne jest niczym teatr, a ludzie niczym aktorzy.​ Scena to przestrzeń publiczna, gdzie odgrywamy swoje role, starając się stworzyć spójną fasadę.​ To miejsce, gdzie jesteśmy obserwowani przez innych i gdzie staramy się wywrzeć na nich określone wrażenie.​ Kulisy to natomiast przestrzeń prywatna, gdzie możemy być sobą, bez obaw o to, jak nas postrzegają inni.​ To miejsce, gdzie możemy zrzucić maskę i odpocząć od presji bycia w centrum uwagi.​

Występ i fasada

W perspektywie dramaturgicznej, występ to świadome lub nieświadome zachowanie, które ma na celu wywarcie określonego wrażenia na innych.​ To niczym przedstawienie teatralne, w którym staramy się stworzyć spójną i korzystną dla nas fasadę. Fasada to obraz siebie, który prezentujemy światu, a który składa się z różnych elementów, takich jak wygląd, sposób mówienia, gestykulacja, czy nawet przedmioty, którymi się otaczamy.​ Fasada jest niczym maska, którą zakładamy, aby ukryć swoje prawdziwe ja i stworzyć pożądany obraz siebie.​

Publiczność i zespół aktorski

W perspektywie dramaturgicznej, publiczność to osoby, które obserwują nasze występy i na których chcemy wywrzeć określone wrażenie.​ Zespół aktorski to natomiast osoby, z którymi współpracujemy, aby stworzyć spójną fasadę. W życiu codziennym często spotykamy się z różnymi “publicznościami”, np.​ w pracy, w rodzinie, wśród znajomych.​ W zależności od kontekstu, nasze występy i fasady mogą się różnić.​

Role społeczne

W perspektywie dramaturgicznej, role społeczne są jak scenariusze, których się uczymy i które odgrywamy w życiu codziennym. Każda rola wiąże się z określonymi oczekiwaniami i zachowaniami, które są uzależnione od naszego statusu społecznego, np.​ pracownik, rodzic, przyjaciel.​ W zależności od sytuacji, możemy odgrywać różne role, a nasze zachowanie może się zmieniać w zależności od tego, z kim i w jakim kontekście się znajdujemy.

Zastosowanie perspektywy dramaturgicznej w analizie życia społecznego

Perspektywa dramaturgiczna może być przydatna w analizie różnych aspektów życia społecznego.​

Analiza interakcji społecznych

Perspektywa dramaturgiczna pozwala na głębsze zrozumienie interakcji międzyludzkich.​ Obserwując zachowanie ludzi w różnych sytuacjach, możemy dostrzec, jak starają się stworzyć spójną fasadę, jak odgrywają role społeczne i jak manipulują wrażeniem, które wywierają na innych.​ Możemy również analizować, jak różne konteksty społeczne wpływają na nasze występy i fasady.​

Badanie ról społecznych

Perspektywa dramaturgiczna jest niezwykle pomocna w badaniu ról społecznych.​ Pozwala ona zrozumieć, jak różne role wpływają na nasze zachowanie, jak się uczymy odgrywać te role i jak je modyfikujemy w zależności od kontekstu.​ Możemy również analizować, jak role społeczne wpływają na naszą tożsamość i na to, jak postrzegamy siebie i innych.​

Zrozumienie wpływu kultury na zachowanie

Perspektywa dramaturgiczna pozwala na zrozumienie, jak kultura wpływa na nasze zachowanie.​ Kultura dostarcza nam scenariuszy, ról społecznych i norm, które kształtują nasze występy i fasady. W zależności od kultury, w której żyjemy, nasze oczekiwania co do zachowania innych, a także nasze własne występy mogą się znacznie różnić.​

Krytyka perspektywy dramaturgicznej

Pomimo swojej popularności, perspektywa dramaturgiczna spotyka się z pewnymi zarzutami.​

Zarzut powierzchownych analiz

Niektórzy krytycy twierdzą, że perspektywa dramaturgiczna skupia się jedynie na powierzchownych aspektach interakcji społecznych, ignorując głębsze czynniki psychologiczne i społeczne, które wpływają na nasze zachowanie. Twierdzą, że Goffman nie docenia złożoności ludzkich motywacji i że jego teoria jest zbyt uproszczona, aby wyjaśnić prawdziwe przyczyny naszego działania.

Nie uwzględnianie czynników społecznych

Inną krytyką jest to, że perspektywa dramaturgiczna nie uwzględnia w wystarczającym stopniu wpływu struktur społecznych na nasze zachowanie.​ Krytycy twierdzą, że Goffman zbyt mocno skupia się na indywidualnym działaniu, ignorując wpływ czynników takich jak klasa społeczna, płeć, rasa czy pochodzenie etniczne na nasze występy i fasady.​

Nadmierne skupienie na indywidualnym działaniu

Krytycy zarzucają również perspektywie dramaturgicznej nadmierne skupienie na indywidualnym działaniu.​ Twierdzą, że Goffman nie docenia wpływu interakcji społecznych na kształtowanie naszego ja i że jego teoria jest zbyt indywidualistyczna.​ Niektórzy uważają, że Goffman nie docenia roli kultury, struktur społecznych i historii w kształtowaniu naszego zachowania.​

Podsumowanie

Perspektywa dramaturgiczna Ervinga Goffmana to fascynująca koncepcja, która pozwala na nowe spojrzenie na interakcje społeczne i na to, jak prezentujemy siebie w świecie.​ Choć teoria Goffmana spotyka się z pewnymi zarzutami, to nadal stanowi ważne narzędzie do analizy życia społecznego.​ Pozwala ona zrozumieć, jak ludzie starają się stworzyć spójną fasadę, jak odgrywają role społeczne i jak manipulują wrażeniem, które wywierają na innych.​

Wnioski

Moje osobiste doświadczenia potwierdzają, że perspektywa dramaturgiczna ma wiele do zaoferowania w zrozumieniu ludzkiego zachowania.​ Zauważyłem, że często staramy się stworzyć określony obraz siebie, a nasze zachowanie jest jak gra aktorska.​ Choć teoria Goffmana ma swoje ograniczenia, to nadal stanowi cenne narzędzie do analizy życia społecznego.​ Pomogła mi ona spojrzeć na interakcje międzyludzkie w nowy sposób i dostrzec, jak złożone i fascynujące są nasze relacje z innymi.​